بفرما گل 💖💖💖💖💖💖 معرکه یادت نره
جناس عموما به معنی هم جنس و هم سنخ بودن است که چهار نوع دارد:
1 ـ جناس تام
2 ـ جناس ناقص حرکتی
3 ـ جناس ناقص اختلافی
4 ـ جناس ناقص افزایشی
1 ـ جناس تام :
یکسانی دو واژه در تعداد و ترتیب حروف و حرکات است و اختلاف آن در معنی :
نمونه 1 :
گلاب است گویی به جویش روان
همی شاد گردد ز بویش روان
فردوسی
که در این بین روان اولی به معنی جاری و روان دوم به معنی روح است.
نمونه 2 :
صد هزاران گل شگفت و بانگ مرغی بر نخواست
عندلیبان را چه پیش آمد، هَزاران را چه شد
حافظ
که در بیت اولی هزاران یک عدد است ولی در بیت دوم به معنی بلبل ها می باشد.
2 ـ جناس ناقص حرکتی :
جناس ناقص حرکتی یعنی دو یا چند کلمه که از نظر حروف با هم شبیه باشند ولی حرکات آنها با هم متفاوت باشد و یا اختلافی در یک یا چند حرکت داشته باشند.
نمونه 1 :
شکر کند چرخ فلک، از مَلِکُ و مُلکُ و مَلَک
کز کرم و بخشش او، روشن و بخشنده شدم
مولوی
نمونه 2 :
ای مِهر تو در دلها، وی مُهر تو بر لبها
وی شور تو در سرها، وی سّر تو در جانها
سعدی
نمونه 3 :
گرم باز آمدی، محبوب سیم اندام سنگین دل
گُل از خارم برآوردی و خار از پای و پای از گِل
سعدی
3ـ جناس ناقص اختلافی :
دو یا چند کلمه که دارای اختلافی در یکی از حروف اول، وسط و یا آخر هستند:
نمونه 1 :
این بوی روح پرور از آن خوی دلبر است
وین آب زندگانی از آن جوی کوثر است
سعدی
که کلمات بوی و خوی و جوی کلمات جناس هستند.
نمونه 2 :
هنگام تنگدستی در عیش و کوش و مستی
کاین کیمیای هستی کارون کند گدارا
حافظ
در اینجا کلمات مستی و هستی جناس دارند
نمونه 3 :
دل من هست از این بازار بیزار
قسم خواهی، به دادار و به دیدار
نظامی
در این بیت در مصرع اول بین بازار و بیزار جناس اختلافی در حرف وسط و در بیت دوم هم دادار و دیدار در حرف وسط جناس دارند.
نمونه 4 :
درشت است پاسخ و لیکن درست
درشتی، درستی نماید نخست
ابوشکور
که درشت و درست در حرف وسط و درشتی و درستی نیز در حرف وسط جناس دارند.
نمونه 5 :
ساقی، به نور باده برافروز جام ما
مطرب، بگو که کار جهان شد به کام ما
حافظ
در این بیت جام و کام
نمونه 6 : تمرین :
یادیار از ما شکایت می کند
عاشق از عشقش حکایت می کند
4ـ جناس ناقص افزایشی:
گاهی اوقات به اول یا وسط یا آخر بعضی از کلمات حروفی اضافه می شود که به آن ناقص افزایشی گوییم.
نمونه 1 :
دلا ز رنج حسودان مرنج و واثق باش
که بد به خاطر امیدوار ما نرسد
حافظ
در این بین رنج و مرنج جناس ناقص افزایشی وجود دارد.
نمونه 2 :
شادی مجلسیان در قدم و مقدم توست
جای غم باد مرآن دل نخواهد شادت
حافظ
قدم و مقدم در این نمونه جناس دارند.
نمونه 3 : تمرین :
سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند
همدم گل نمی شود یاد سمن نمی کند
حافظ
در این بیت دو نوع جناس کدام کلمات هستند؟
و نمونه های زیر :
جان بی جمال جانان میل جهان ندارد
هرکس که این ندارد، حقی که آن ندارد
حافظ
ده روز مهر گردون، افسانه است و افسون
نیکی به جای یاران، فرصت شمار یارا
حافظ
سعدیا گر نکند یاد تو آن ماه، مرنج
ما، که باشیم که اندیشه ی ما نیز کنند
سعدی
