جواب معرکه
انقلاب مشروطه ریشه هایی دارد و کارهایی انجام داده و پیامدهایی دارد که سعی می کنم هر سه بخش را در این صحبت بیاورم. تفاوت و شباهت مشروطه با انقلاب خودمان را هم عرض می کنم. فکر می کنم مقالاتی که شما تهیه کردید و کسانی که سخنرانی می کنند در این کنفرانس, دستاورد خوبی برای جامعه ما هستند. ولی شروع کار است و بعداً تکمیل می شود. ریشه ها, تقریباً, شبیه ریشه های انقلاب اسلامی است. یک رژیم مستبدی که قاجاریه بودند و بر کشور حکومت می کردند, در زمان ما هم همین بود و رژیم شاه کم تر از آن نبود. رژیم شاه با قانون مشروطه حکومت می کرد و آن هم با بی قانونی و اسبتداد رسمی و لذا وضع ما بدتر بود. چون آنها تحت پوشش کار رسمی وقانونی به اصطلاح مردمی حرکت می کردند; اما اعمال شان مثل قاجاریه بود. آثارش هم شبیه به هم بود; یعنی وابستگی قاجار به خارج خیلی جدی بود. آن موقع که انگلیس و روسیه تأثیرگذار بودند. در زمان شاه هم باز وابستگی عمیق تر و گستاخانه تر بود, چون مستشاران امریکایی همه جای ایران را گرفته بودند, ارتش و ژاندارمری و شهربانی و ساواک و برنامه ریزی و نفت در دست آ نها بود.
حتی در زمان قاجار این شکلی نبود.