سلام جناس در کل دونوعه یا تام یا ناقص جناس.
تام چیه: تو نثر یا شعر میاد و دوتا کلمه میده مثه هم ولی وقتی دقت کنی میبینی که معنی هاشون با هم فرق داره.
جناس ناقص: انواع مختلفی داره ولی سه تا از اونایی که کاربردشون بیشتره میشه=
۱-ناقص حرکتی: فقط یکی از علامت هاش( -َ ، -ِ ، -ُ) فرق داره.مثلا:دَر،دُر یا گُل،گِل
۲-ناقص ناهمسان اختلافی: فقط یکی از حرف هاشون باهم دیگه فرق داره.مثلا: در،بر یا بر،سر
۳-افزایشی:این یکی هم یه حرف اضافه شده داره.مثلا: کشت،کاشت یا دین،دینی
خب این از جناس ها.
حالا سجع:معمولا سجع تو یه دو تا جمله(نثر) میاد و میشه گفت که همون قافیه تو یه شعرهست.
سجع ۳ نوعه:
۱-سجع متوازی:اگه دو تا کلمه که آخر جمله قرار میگیرن از نظر تعداد حروف یکسان باشن و حروف پایانی شون هم یکسان باشه اونوقت میگیم که سجع متوازی داریم و اینم بگم که کاربردش نسبت به دو تا سجع دیگه بیشتره.مثال:بوستان و دوستان(الان ببین آخرشون مثه همه و وزن شون هم یکیه یعنی بخش بخش یا هجا کنی یکی ان و تعداد حروفشون یکیه)
۲-سجع مطرف: حروف پایانی شون یکسانه ولی برخلاف سجع متوازی تعداد حروفش(وزنش) یکسان نیست.مثال:غایت و نهایت(ببین آخرشون یکیه ولی تعداد حروفشون یکی نیست(هم وزن نیستن)
۳-سجع متوازن: تعداد حروفشون یکسانه ولی حرف پایانی یکسانی ندارن.مثال:عمر و مال(ببین هر دو ۳ تا حروف دارن ولی آخرشون مثه هم نیست)
خب حالا بریم سراغ تفاوت و راه تشخیص اشون:
اول اینکه سجع آرایه ای مربوط به نثر هست و در آخر جمله های قرینه میاد. مثلا:هر چه نپاید، دلبستگی را نشاید. (ولی جناس بین شعر و نثر مشترک است)
دوم اینکه جناس جایگاه خاصی نداره و ممکنه دو تا واژه که جناس دارن تو یه جمله یا یه بیت یا مصراع باشن .مثال: یاد بادآن که سر کوی توأم منزل بود.
سوم اینکه جناس با اختلاف یه واج ایجاد میشه.مثلا:قامت ، قیامت ولی تو یه سجع هم وزن بودن دو تا واژه مثل: عمر،مال و یا مشترک بودن یک یا چند تا واج تو آخر کلمه کافیه. مثلا: دوستان،بوستان
ولی اینو بگم که سجع تو یه شعر فقط وقتی کاربرد داره که تو دو تا مصراع، واژه های قرینه دو به دو با هم آرایه ی سجع داشته باشن و اینکه این اتفاق تو نثر مسجع(نثری که سجع داشته باشه) هم می افته و می تونیم بگیم که در اینجا آرایه ی موازنه خواهیم داشت. مثال برای نثر: اندک اندک خیلی شود و قطره قطره سیلی (شود). مثال برای شعر: زشت باید دید و انگارید خوب
زهر باید خورد و انگارید قند
گاهی وقتا هم پیش میاد که واژه های آخر جمله های قرینه تو یه نثر مسجع جناس دارن ولی باید اینو بدونی که اولویت با سجع عه. مثلا: همه کس را عقل خود به کمال نماید و فرزند خود به جمال.(جمال و کمال)