تشخیص یا جانبخشی به اشیا آرایهای ادبی است که صفتها یا رفتار انسانی را به جانوران یا اشیاء نسبت میدهد. تشخیص گونهای از استعاره مکنیه است که مشبه غیرانسان است و ویژگی انسانی به آن نسبت داده میشود.
مثال آرایه تشخیص(شخصیت بخشی):
در متن زیر مثال شخصیت بخشی را آورده ایم و آرایه تشخیص با مثال توضیح داده شده است.
در بیت زیر، با استفاده از آرایه تشخیص، سخن گفتن به «سیر» و «پیاز» نسبت داده شده و شاعر آنها را همچون دو شخص فرض کرده و بین آنها گفت و گو صورت گرفته است:
سیر یک روز طعنه زد به پیاز
که تو مسکین چقدر بدبویی؟
در این دو بیت، سخن گفتن به «مُرغ» و «گُل» نسبت داده شده است و آرایۀ تشخیص دارد؛ زیرا آن دو را همچون دو شخص فرض کرده که با هم سخن گفته اند:
صبحدم مرغِ چمن با گلِ نوخاسته گفت
ناز کم کن که در این باغ بَسی چون تو شکفت
گل بخندید که: از راست نرنجیم، ولی
هیچ عاشق سخن سخت به معشوق نگفت