جواب معرکه
برخی از شاعران، شعر خود را به صورت گفت و گوی میان دو فرد یا دو چیز غیر از انسان بیان کرده اند که این گونه بیان مطلب را «آرایه مناظره » گویند. در میان معاصران ما، پروین اعتصامی بیش از هر شاعری، برای بیان مسائل اجتماعی، در اشعار خود از فن مناظره استفاده کرده است.
در ادب فارسی، مناظره بر مبنای «سؤال و جواب» است و این هر دو خاص شعر فارسی است و پیش از اسلام نیز در سابقه داشته است و در آثاری همچون منظومهٔ «درخت آسوریک» دیده می شود که میان بز و نخل و به زبان پارتی یا پهلوی اشکانی سروده شده، ولی اکنون به خط پهلوی در دست است. در واقع سوال و جواب و مناظره را نباید از انواع آرایه های ادبی شمرد، بلکه یکی از روش ها یا فنون بیان مطلب است که اگر شاعر در بیان مطلب، مهارت و پختگی داشته باشد، اثربخشی خاصی به شعر می دهد.
مناظره گاهی به صورت نثر بیان می شود. مناظرات در مقامات حمیدی و همچنین جدال سعدی با مدعی، در کتاب گلستان سعدی، نمونه های مناظره منثور است.
مثال:
گفت: مستی، زان سبب افتان خیزان میروی
گفت: جرمِ راه رفتن نیست، ره هموار نیست
گفت: میباید تورا تا خانۀ قاضی برم
گفت: رو صبح آی، قاضی نیمه شب بیدار نیست
گفت: نزدیک است والی را سرای، آنجا شویم
گفت: والی از کجا در خانۀ خمار نیست؟
گفت: تا داروغه را گوییم، در مسحد بخواب
گفت: مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست
گفت: دیناری بده پنهان و خود را وارهان
گفت: کارِ شرع کار درهم و دینار نیست