قافیه چیست ؟
قافیه را در منابع مختلف به دو صورت تعریف کردهاند: در یکی از آنها، قافیه حرف یا حروف مشترک پایان کلماتی غیرتکراری است که در پایان کلماتی که بهتنهایی معنا معنی دارند. بر اساس این تعریف، این کلماتِ دارای حرف یا حرف مشترک انتهایی را همقافیه مینامیم. در یک تعریف دیگر، که البته رایجتر است و ما آن را در نظر میگیریم، قافیه به کلماتی گفته میشود که در پایان مصراعهای یک شعر آمدهاند و یک یا چند حرف مشترک در پایانشان وجود دارد. بر این اساس، مصراعهایی را که قافیه داشته باشند، «همقافیه» میگوییم.
نکته: به شعری که قافیه داشته باشد «مقفّی» میگویند.
نکته: اگر قافیه در هر دو مصراع یک بیت آورده شود، بیت مصرّع نامیده میشود. بیت زیر مصرع است:
قرار در کف آزادگان نگیرد مال
چو صبر در دل عاشق، چو آب در غربال
(سعدی)
نکته: پیشوندها و پسوندها با اینکه واژه نیستند، اما میتوانند بهعنوان قافیه قرار گیرند.
ردیف به کلمه یا کلماتی گفته میشود که در پایان مصراع عیناً تکرار میشوند. شعری که ردیف داشته باشد را «مردّف» میگویند. در بیت زیر، کلمه «برخیزم» ردیف است و قافیهها «جان» و «جهان» هستند:
مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزم
طایر قدسم و از دام جهان برخیزم
ردیف می تواند در شعر نیاید
