گسترش اسلام در دورههای مختلف را میتوان به چند مرحله اصلی تقسیم کرد:
1. **دوره پیامبر اسلام (610-632 میلادی)**: در شروع، پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، در شهر مکه دعوت خود را آغاز کرد. او و پیروانش ابتدا با مخالفت شدید روبرو شدند، اما پس از هجرت به مدینه و شکلگیری جامعه اسلامی، اسلام به تدریج در شبه جزیره عربستان گسترش یافت. در این دوره، پیامبر با استفاده از روشهای مسالمتآمیز و البته گاهی جنگ، به تبلیغ دین اسلام پرداخت و جامعهای دینی و سیاسی برپا کرد.
2. **دوره خلافت راشدین (632-661 میلادی)**: پس از وفات پیامبر، خلفای راشدین (ابوبکر، عمر، عثمان و علی) مسئولیت گسترش اسلام را به عهده گرفتند. در این دوره، مسلمانان به سرزمینهای مختلف، از جمله شام، ایران، مصر و شمال آفریقا حمله کردند و این سرزمینها به زودی تحت تاثیر فرهنگ و دین اسلام قرار گرفتند.
3. **دوره امویان (661-750 میلادی)**: خلافت امویان به گسترش بیشتر اسلام کمک شایانی کرد. آنها به عنوان یک حکومت با ساختار منسجم، توانستند مناطق بیشتری را تحت کنترل درآورند. در این دوره، زبان و فرهنگ عربی به عنوان زبان رسمی بسیاری از مناطق مسلماننشین مطرح شد و اسلام به عنوان دین رسمی شناخته شد.
4. **دوره عباسیان (750-1258 میلادی)**: خلافت عباسیان نیز نقش مهمی در گسترش اسلام ایفا کرد. آنها با تاسیس بغداد به عنوان مرکز فرهنگی و علمی اسلام، این دین را در عرصههای علمی، فلسفی وهنری مشهور کردند. در این دوره، مسلمانان به دستاوردهای علمی بزرگی در زمینههای مختلف، از جمله ریاضیات، نجوم و پزشکی رسیدند.
5. **دورههای بعدی**: در قرون بعدی، اسلام به مناطق جدیدی نظیر هند، اندونزی، و بخشهایی از اروپا گسترش یافت. در هر کدام از این مناطق، اسلام به شیوههای مختلف با فرهنگهای محلی ترکیب شد و تأثیرات عمیقی در زمینههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بر جای گذاشت.
به طور کلی، گسترش اسلام یک فرآیند چندوجهی بوده که تحت تأثیر عوامل مذهبی، سیاسی و فرهنگی قرار داشته است.