جواب معرکه
جدول مثال آرایه تناسب
در جدول زیر، نمونههایی از آثار ادبی دارای آرایه تناسب را آوردهایم و واژههای متناسب آنها را نیز مشخص کردهایم.
مثال دو واژه متناسب با هم
«زورقی در پی ما غرق شد.» (سعدی) زورق (قایق) / غرق
گرچه غم و رنج من درازی دارد
عیش و طرب تو سرفرازی دارد
(خیام) غم / رنج | عیش / طرب
«چون بَلَدِ امن و سلامت دیدم رأیِ اقامت گزیدم.» (حمیدالدین بلخی) بلد (شهر) / اقامت | امن / سلامت
چنین است فرمان یزدان پاک
که از دیو و جادو نداری تو باک
(خواجوی کرمانی) دیو / جادو
هان غیر! اگر حریف مایی پیش آی
کهالماس بهجای باده در ساغر ماست
(ابوسعید ابوالخیر) باده / ساغر (پیاله مِی)
سِنان بازپس کرد سهراب شیر
بن نیزه زد بر میانِ دلیر
(فردوسی) سنان / نیزه | شیر و دلیرمثال ۱
در جمله زیر، بین واژههای «آتش، باد، آب و خاک» بهعنوان چهار عنصر اصلی، تناسب برقرار است و نویسنده، آرایه مراعات النظیر ساخته است.
«مُراد از چهار طبع، آتش است و باد و آب و خاک.» (ناصر خسرو)
مثال ۲
در بیت زیر، بین واژههای «شیر»، «پلنگ» و «پیلان (فیلها)» آرایه مراعات النظیر وجود دارد.
به یک دست بربسته شیر و پلنگ
به دست دگر ژنده پیلان جنگ
(فردوسی)
مثال ۳
در این بیت، دو آرایه مراعات النظیر را مشاهده میکنید. در مصرع اول، بین واژههای «حاتم و جود (سخاوت) و راد (سخاوت)» یک آرایه مراعات النظیر وجود دارد. در مصرع دوم نیر، واژههای «رستم و جنگ و مرد»، یک آرایه مراعات النظیر دیگر ساختهاند.
نی که حاتم نیست با جود تو راد
نی که رستم نیست در جنگ تو مرد
(رودکی)
مثال ۴
در مصرع اول بیت زیر، دو واژه «پا» و «سر» با هم آرایه تناسب را ساختهاند اما در مصرع دوم این بیت، تعداد واژههای متناسب با یکدیگر، چهار عدد است بنابراین در این مصرع، آرایه مراعاتالنظیر وجود دارد. کلمههای «سبزه»، «خاک»، «لاله» و «رسته (رویییده)» واژههای متناسب در این مصرع هستند.
پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی
کآن سبزه ز خاک لالهرویی رُسته است
(خیام)
