حسن تعلیل به معنای ارائه دلایل و انگیزههای منطقی و معقول برای یک عمل یا رفتار است. در ادبیات فارسی و به ویژه در نقد و تحلیل آثار، حسن تعلیل به کیفیت توضیح و تبیین انگیزهها و دلایل به کار رفته توسط نویسنده یا شاعر اشاره دارد.
وقتی که ما به حسن تعلیل فکر میکنیم، در واقع میخواهیم بدانیم که چرا یک شخصیت تصمیم خاصی میگیرد یا چرا یک اتفاق به شکلی خاص رخ میدهد. این تعلیل میتواند شامل تحلیل جنبههای روانشناختی، اجتماعی یا فرهنگی افراد و یا ویژگیهای کلیت داستان یا شعر باشد.
به طور کلی، حسن تعلیل، درک عمیقتری از متن به ما میدهد و به فهم موشکافانهتر کمک میکند. در ادبیات، این مفهوم میتواند به تحلیل آثار ادبی و بررسی انتخابها و رفتارها کمک کند و به ما این امکان را میدهد که ارتباطات عمیقتری را بین شخصیتها، رفتارها و وقایع ببینیم.