بخش ۱: مفهوم آبوهوا
🌀 آبوهوا چیست؟
آبوهوا یعنی حالتهای مختلف دما، رطوبت، باد و بارش در یک ناحیه در طول سالهای متوالی.
🔹 برای شناخت آبوهوا باید میانگین دما و بارش چند سال بررسی شود.
🔹 بنابراین آبوهوا پایدارتر از «هوا» است.
| تفاوت هوا و آبوهوا | |———————-|——————–| | 🌬️ هوا | وضعیت لحظهای جو در یک مکان (مثلاً امروز آفتابی است) | | 🌦️ آبوهوا | وضعیت کلی و میانگین دما و بارش یک منطقه در سالها |
🏔️ بخش ۲: چرا آبوهوای ایران متنوّع است؟
ایران سرزمینی پهناور و کوهستانی است؛ به همین دلیل دارای انواع آبوهواها است.
🧭 عوامل مؤثر بر تنوّع آبوهوا در ایران:
عرض جغرافیایی
ارتفاع از سطح دریا
پراکندگی کوهها و دشتها
نزدیکی یا دوری از دریا
جهت بادهای غالب
دور یا نزدیک بودن به مدار رأسالسرطان
۱️⃣ عرض جغرافیایی
ایران بین مدارهای ۲۵ تا ۴۰ درجه شمالی قرار دارد.
هرچه از استوا دورتر میشویم، هوا سردتر میشود.
پس شمال ایران از جنوب خنکتر است.
📍نتیجه: عرض جغرافیایی یکی از عوامل مهم تفاوت دما در مناطق مختلف ایران است.
۲️⃣ ارتفاع از سطح دریا
هرچه بالاتر میرویم، هوا سردتر میشود.
بهازای هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع، حدود ۶ درجه دما کاهش مییابد.
مثال:
قله دماوند سرد و برفی است ❄️
دریاچه ارومیه یا خوزستان گرمتر هستند ☀️
📈 نتیجه: وجود کوههای زیاد باعث سردی کوهستانها و گرمی دشتها در کشور شده است.
۳️⃣ دوری یا نزدیکی از دریا
آب دریا دما را تعدیل میکند (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد).
نواحی نزدیک به دریا آبوهوای معتدل و مرطوب دارند.
نواحی دور از دریا خشک و بیابانی هستند.
موقعیت نمونه منطقه ویژگی آبوهوا
نزدیک دریا سواحل خزر مرطوب و معتدل
دور از دریا مرکز ایران (یزد، کرمان) خشک و بیابانی
۴️⃣ بادها و تودههای هوا
بادها و تودههای هوا از مناطق مختلف (سرد یا گرم) به ایران میوزند.
ورود توده هوای سرد سیبری → کاهش دما در شمال شرق
ورود توده هوای گرم و مرطوب خلیج فارس → بارش در جنوب و غرب کشور
🌬️ نتیجه: بادها باعث تغییرات ناگهانی دما و بارش در فصلهای مختلف میشوند.
🌍 بخش ۳: انواع آبوهوا در ایران
بهدلیل عوامل بالا، ایران سه نوع آبوهوای اصلی دارد:
نوع آبوهوا نواحی جغرافیایی ویژگیها نمونه شهرها
🌧️ معتدل و مرطوب سواحل دریای خزر (گیلان، مازندران، گلستان) بارش زیاد، دمای ملایم، پوشش گیاهی انبوه رشت، ساری، گرگان
🏜️ گرم و خشک نواحی مرکزی و شرقی ایران (کویری) بارش کم، تابستان بسیار گرم، زمستان سرد یزد، کرمان، طبس
🏔️ سرد و کوهستانی نواحی کوهستانی البرز و زاگرس زمستانهای سرد و پربرف، تابستانهای معتدل همدان، سنندج، اردبیل
📊 نمودار مقایسهای آبوهواهای ایران:
ویژگی معتدل مرطوب گرم خشک سرد کوهستانی
میانگین دما ۱۵ تا ۲۰ درجه ۳۰ تا ۴۰ درجه زیر ۱۰ درجه در زمستان
بارش سالانه زیاد (۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیمتر) بسیار کم (زیر ۱۰۰ میلیمتر) متوسط (۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیمتر)
پوشش گیاهی جنگلی بوتهزار و بیابانی مراتع و درختچهها
🗺️ بخش ۴: نقش کوهها در آبوهوای ایران
رشتهکوه البرز مانع عبور هوای مرطوب به مناطق مرکزی میشود → باعث رطوبت در شمال و خشکی در مرکز میگردد.
رشتهکوه زاگرس بارشهای غربی را در دامنههای غربی خود نگه میدارد → غرب کشور پربارانتر است.
📍نتیجه: کوهها هم در توزیع بارندگی و هم در اختلاف دما نقش اساسی دارند.
💧 بخش ۵: اثرات تنوع آبوهوا
تنوع آبوهوای ایران باعث تفاوت در:
نوع پوشش گیاهی
نوع کشاورزی و دامداری
نوع خانهسازی و لباس مردم
منطقه نوع کشاورزی نوع پوشش گیاهی نوع خانه
شمال (مرطوب) برنج، چای جنگلهای انبوه سقف شیبدار
مرکز (خشک) گندم، پسته بوته و خار خانههای خشت و گلی
غرب (کوهستانی) گندم، جو مرتع و چراگاه دیوار سنگی، سقف چوبی
🧠 بخش ۶: نتیجهگیری و نکات کلیدی
نکته توضیح
🔹 علت اصلی تنوع آبوهوای ایران گستردگی عرضی، وجود کوهها و تفاوت ارتفاع
🔹 عامل تعدیلکننده دما در نواحی شمالی دریای خزر
🔹 خشکترین مناطق ایران دشت کویر و دشت لوت
🔹 پر بارشترین مناطق نواحی شمالی و غربی کشور
🔹 نقش ارتفاع افزایش ارتفاع = کاهش دما
🔹 جهت بادهای بارانزا از غرب به شرق
🧩 نکات امتحانی مهم
ایران چه نوع آبوهوایی دارد؟
👉 سه نوع: معتدل و مرطوب، گرم و خشک، سرد و کوهستانی
چرا سواحل خزر آبوهوای مرطوب دارند؟
👉 به دلیل مجاورت با دریای خزر و رطوبت زیاد هوا
چرا نواحی مرکزی خشک هستند؟
👉 چون از دریاها دورند و کوهها مانع رسیدن رطوبت میشوند
عامل اصلی سردی هوای مناطق کوهستانی چیست؟
👉 ارتفاع زیاد از سطح دریا
با افزایش ارتفاع، دما چه تغییری میکند؟
👉 به ازای هر ۱۰۰۰ متر حدود ۶ درجه کاهش مییابد
چرا نوع زندگی و خانهسازی در ایران متنوع است؟
👉 به دلیل تنوع آبوهوا در مناطق مختلف کشور
🧭 تمرین و فعالیت پیشنهادی
با کمک نقشهٔ ایران، نواحی با آبوهوای مختلف را رنگآمیزی کنید.
در یک جدول بنویسید:
منطقه شما چه نوع آبوهوا دارد؟
چه محصولات کشاورزی در آنجا رایج است؟
دربارهٔ تفاوت خانههای شمال و کویر تحقیق کنید.
📋 جمعبندی تصویری (نمودار درختی)
تنوّع آبوهوای ایران │ ├── عوامل مؤثر │ ├── عرض جغرافیایی │ ├── ارتفاع از سطح دریا │ ├── نزدیکی به دریا │ ├── بادها و تودههای هوا │ └── کوهها │ └── انواع آبوهوا ├── معتدل و مرطوب → شمال کشور ├── گرم و خشک → مرکز و شرق └── سرد و کوهستانی → غرب و شمالغرب
azdars
azdars
azdars.com
بیشتر بخوانید
نوشته قبلی
خلاصه درس دهم مطالعات اجتماعی هفتم: ایران، خانهٔ ما
azdars.com
azdars.com
نوشته بعدی
خلاصه درس دوازدهم مطالعات اجتماعی هفتم: حفاظت از زیستگاههای ایران
نوشته های مرتبط
خلاصه کامل درس سوم جغرافیای استان کرمان : آبوهوا
azdars
0
خلاصه درس
خلاصه کامل درس سوم جغرافیای استان کرمان : آبوهوا
دسامبر 18, 2025
خلاصه کامل درس دوم جغرافیای استان کرمان : ناهمواریهای استان
azdars
0
خلاصه درس
خلاصه کامل درس دوم جغرافیای استان کرمان : ناهمواریهای استان
دسامبر 18, 2025
خلاصه کامل درس اول جغرافیای استان کرمان : موقعیت جغرافیایی
azdars
0
خلاصه درس
خلاصه کامل درس اول جغرافیای استان کرمان : موقعیت جغرافیایی
دسامبر 18, 2025
خلاصه کامل درس پانزدهم جغرافیای استان کرمانشاه: چشمانداز آینده
