نفس لمه یا «لمح» به معنای یک خطای سریع و ناخواسته در تفکر و رفتار انسان است. این واژه به طور عمده در فلسفه اسلامی و روانشناسی اسلامی برای توصیف حالات یا طرحهای فکری منفی و ناپسند که از وسوسهها و نیرنگهای شیطانی ناشی میشوند، به کار میرود.
نفس لمه به این معناست که برخی از افکار یا تمایلات ناپسند به صورت ناگهانی به ذهن انسان خطور میکنند. این افکار ممکن است از ضعف نفس یا عدم کنترل بر احساسات و تمایلات شخص ناشی شوند. برای مثال، ممکن است در شرایطی دچار حسادت، کینه، یا گناه شویم، بدون اینکه خودمان بخواهیم یا بر اساس شخصیت و رفتار کلیمان باشد.
در آموزههای دینی، نفس لمه بهعنوان یک چالش روحی برای انسانها شناخته میشود. مهم این است که چگونه با این حالات برخورد کنیم. در مواجهه با این گونه افکار، تأکید بر کنترل نفس و تقویت اراده برای دوری از عمل به آن افکار، بسیار مهم است. به عبارتی دیگر، انسان از نظر دینی مسئول است که با خود، قلب و روان خود خوب رفتار کند و بر افکار منفی غلبه کند.
در نهایت، نفس لمه به یادآوری این نکته اشاره دارد که انسانها باید از طریق خودآگاهی و اصلاح رفتار، خود را از وسوسهها و خطاهای ناخواسته پاک کنند و به سمت اعمال نیکو و درست هدایت شوند.