آموزه های دین اسلام
مهمترین علّت پیشرفت علمی مسلمانان، تعالیم دین اسالم بود. آیات قرآن کریم انسانّها را به تفکر دربارهی آفرینش جهان، حرکت ستارگان و سیارات، زندگی جانوران و گیاهان و نظایر آن، دعوت میکند. پیامبر گرامی اسالم )ص( فرمودند: ّبه دنبال کسب علم باشید؛ حتی اگر در چین باشد. امامان، عالمان بزرگی بودند و مردم برای یافتن پاسخهای علمی نزد آنها میّرفتند. امام محمدباقر )ع( و امام جعفرصادق )ع( کلاس های درس داشتند و شاگردان زیادی در کالسهای آنها حاضر شدند.
نیازهای جدید جوامع مسلمانان
مسلمانان برای کارهایی چون تعیین جهت قبله )جهت رو به ی کعبه( پی بردن به ساعت طلوع و غروب خورشید و خانهتقویم و برای انجامدادن عبادتها، کشتیرانی در دریا و نظایر آن به علم ریاضیات و ستارهشناسی نیاز داشتند. آنها با اُسطرالب، موقعیت ستاره ها را مطالعه میکردند. مسلمانان در ساختن و هدایت کشتیها ّمهارت داشتند و با توجه به جهت ستارهی قطبی در آسمان، مسیر خودشان را در دریا پیدا میکردند.
ترجمه
وقتی مسلمانان، سرزمینهای پهناور آن روز را فتح کردند، علوم و فنون این سرزمینها در اختیار آنها قرار گرفت.آنها آثارعلمی ملّتهای دیگر چون ایران و یونان را از زبان فارسی )پهلوی( و یونانی به زبان عربی ترجمه کردند تا از آنها استفاده کنند. ّدر آن دوره حتی مراکزی برای ترجمهی کتابها بهوجود آمده بود.
حمایت فرمانروایان از دانشمندان
بعضی از فرمانروایان از دانشمندان و هنرمندان حمایت میکردند و خودشان برای ایجاد کتابخانه، مدارس و مراکز علمی پیشقدم میشدند.
تجارت و بازرگانی
بازرگانان در سراسر سرزمینهای اسالمی، کالاها را از جایی به جای دیگر حمل میکردند. تجارت و بازرگانی هم از طریق راههای خشکی و هم راههای دریایی رونق داشت. در این سفرها و آمد و رفتها، علوم و فنون نیز از جایی به جای دیگر منتقل می شد.
کاغذسازی
مسلمانان فنّ کاغذسازی را از چینیها آموخته بودند و آن را گسترش دادند و کامل کردند. در آن دوره، صدها مغازهی کتابفروشی درشهرهایی چون بغداد، نیشابور، بخارا و ... وجود داشت.