1. لحن حماسی
لحنی کوبنده و پرصلابت مربوط به بیان شجاعتها، دلاوریها و افتخارات است. یکی از ویژگیهای این لحن آن است که مصوتهای متن باید با کشش بیشتری ادا گردد تا عبارت، ابهت و صلابت یابد. «شعر حماسی در پایان مصراعهای خود به برداشت گرایش دارد؛ یعنی خواننده این اشعار، آن را به گونهای میخواند که در پایان هر مصراع با کشیدگی صدا و تلفظ دقیق صامتها و مصوتها، شکوه و عظمت موارد بیان شده و شخصیتهای افسانهای و اسطورهای آن را به نمایش بگذارد.» (کجانی حصاری، 1388: 44).
لحن غنایی
لحن غنایی، بیانگر هیجانها و احساسات راستین، فردی و خاص است؛ همچنین، عواطف را به خوشنواترین شکل خود بیان میکند. در لحن غنایی، گوینده بیشتر از واژههای لطیف، ساده، هماهنگ و پُرطنین بهره میبرد که در ترکیب خویش به موسیقی شعر کمک میکنند.
لحن تعلیمی و اندرزی
در لحن تعلیمی، خواننده با حفظ روحیه خیرخواهی، نرمی و ملایمت در گفتار را به کار میگیرد. تلاشگوینده بر این است که با بهکارگیری این لحن- که به لحن اندرزی (لحن آمرانه یا پدرانه) نیز موسوم است- با گویشی آرام و آهسته در دل شنونده نفوذ کند و نکات مهم خوب زیستن را به وی القا نماید.
در ایران نوشتههای تعلیمی، بیشتر برای پند و اندرز بهکار میروند. این مبحث همواره مورد توجه سخنوران بوده و درباره آن در مباحث مرتبط با شیوه موعظه اثربخش، سخن گفته شده است. ابنسینا، در نمط نهم کتاب « الاشارات و التنبیهات» چهار ویژگی وعظ و پند تأثیرگذار را برمیشمرد که یکی از آنها بیان سخن با لحنی نرم است: «نفس الکلام الواعظ، من قائل ذکی بعبارئ بلیغئ و نغمئ رخیمئ و سمت رشید» (ابنسینا، 1368: 447)؛ یعنی، سخن پندآموز باید از گویندهای پاک با عبارات بلیغ و لحنی خوش و به شیوهای روشن و اقناعکننده شنیده شود تا مؤثر واقع شود و هدف موعظه تحقق یابد.
بنابراین، نویسنده این گونه متون، خود را به جای انسانی آگاه میگذارد و از زبان او که بیشتر شبیه به پدران یا معلمان دلسوز است، با مخاطب خود سخن میگوید؛ به همین دلیل، لحن متنهای تعلیمی پدرانه است و خواننده آنها نیز باید به هنگام خواندن، خود را پدر یا معلمی فرض کند که میخواهد نکاتی را به فرزندان یا شاگردانش بگوید.
لحن عاطفی
لحن عاطفی با احساسات، عواطف و خواستهای انسان پیوند دارد. خوانش متن با این لحن، با کشش روایی و نرمی آهنگ کلام و تکیه و درنگهای مناسب همراه است و با عواطف و احساسات لطیف همراه میشود.
لحن توصیفی و روایی
لحن توصیفی با هدف شرح و توصیف خصوصیات و ویژگیهای پدیدهها به کار گرفته میشود. این لحن، آهنگی نرم و ملایم دارد.
لحنهای توصیفی عبارتاند از: بشارتبخش و شاد، طنزآمیز، تحذیری، شاکرانه و امیدوارانه، فروتنانه، مؤدبانه، دادخواهانه، مسئولیتپذیر، دعایی، تحسینآمیز، تأکیدی، ستیزهگر و عصبانی، تشویقکننده، رکیک، استهزاکننده، امیدبخش، پهلوانانه، پیروزمندانه، گزارشی، دستوری، گفتوگویی و ... .
ادامش داخل نظر ها میگم
