سلام بر شما!
خسته نباشید. حتماً تحلیل میکنم.
این بیت از صائب تبریزی است:
هر روز کند اسب سعادت را زین
بهرام فلک ز بهر بهرام زمین
---
۱. معنی بیت
· بیت اول: هر روز فلک (آسمان) برای بهرام زمین (یعنی پادشاه) زین بر اسب سعادت میگذارد (یعنی پیوسته در پی جلب خوشبختی برای پادشاه است).
· بیت دوم: بهرام فلک (سیاره مریخ) به خاطر بهرام زمین (پادشاه) [اقدام میکند].
---
۲. جناس در بیت
دو کلمه «بهرام» داریم:
1. بهرام فلک → سیاره مریخ (بهرام در زبان فارسی نام سیاره مریخ است).
2. بهرام زمین → پادشاه (بهرام نام یکی از پادشاهان ساسانی و به طور کلی کنایه از پادشاه جنگجو است).
این دو کلمه:
· از نظر لفظ کاملاً یکسان هستند: «بهرام» ـ «بهرام».
· اما از نظر معنی متفاوت هستند (یکی سیاره، یکی پادشاه).
---
۳. انواع جناس
در دستهبندی جناس:
· جناس تام: آن است که دو کلمه از نظر لفظی کاملاً یکسان باشند ولی معنی متفاوت داشته باشند.
· جناس ناقص: اگر در تلفظ یا نوشتار اندکی تفاوت داشته باشند (مثل افزایشی، کاهشی، اختلافی، اشتقاق و…).
در اینجا:
«بهرام» ـ «بهرام» → کاملاً یکسان در املا و تلفظ → پس جناس تام است.
---
۴. چرا گزینه ۱ (همسان)؟
در برخی تقسیمبندیهای قدیمیتر یا متفاوت، جناس تام را جناس همسان یا مُطَبَّق نیز مینامند.
در این تست، منظور از «همسان» همان جناس تام است، زیرا دو واژه عیناً مانند هم هستند.
پس گزینه درست ۱ است.
---
۵. بقیه گزینهها چرا غلط؟
· افزایشی: مثل «سوزن» و «سوزان» (یک حرف اضافه شده).
· اشتقاق: مثل «کشم» و «کشتم» (از یک ریشه با تغییر ساختار).
· حرکتی: مثل «پِی» (دور) و «پَی» (پا) (تفاوت در اعراب یا حرکت).
· تام: در واقع همان جناس کامل است، اما در این تست احتمالاً گزینه ۱ را معادل آن گرفتهاند.
· اختلافی: مثل «طاق» و «تاق» (تفاوت در یک صفت مثل شدت و سختی).
---
خلاصه: چون «بهرام» و «بهرام» دقیقاً یک کلمه با معانی مختلف هستند، جناس آنها تام (همسان) است.
