۱. بیت از حافظ:
«صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را / که سر به کوه و بیابان تو دادهای ما را»
· استعاره: «غزال رعنا» استعاره از معشوق (یا یار زیبارو) است.
· جزئیات و تحلیل:
· مشبهٌبه: غزال (آهوی زیبا و چابک)
· مشبه: معشوق
· وجه شبه: زیبایی، نازکی، چابکی، جذابیت و رمندگی.
· نوع استعاره: تصریحیه است، زیرا مشبه (معشوق) ذکر نشده و فقط مشبهٌبه (غزال) آمده است.
· ارزش ادبی: این استعاره علاوه بر زیباییشناسی، بر دوری و دستنیافتنی بودن معشوق نیز تأکید میکند، همچون آهویی که در کوه و بیابان میگریزد.
---
۲. بیت از سعدی (بوستان):
«نفس، باد صبحگاهی است و عمر، برق شتابنده / در این دو حالت، قرار چیست؟ سعدیا خوش باش»
· استعارهها:
· الف) «نفس، باد صبحگاهی است»
· مشبهٌبه: باد صبحگاهی (فرّار، لطیف، ناپایدار)
· مشبه: نفس (دمِ زندگی)
· وجه شبه: ناپایداری، زودگذری و لطافت.
· نوع استعاره: تشخیصیه (ارزش افزوده)، زیرا نفس (غیرجاندار) چیزی از باد (طبیعی) را به خود گرفته است.
· ب) «عمر، برق شتابنده»
· مشبهٌبه: برق (آذرخش)
· مشبه: عمر
· وجه شبه: سرعت گذرا، ناگهانی بودن و درخشش کوتاه.
· نوع استعاره: تصریحیه.
---
۳. بیت از مولوی (مثنوی):
«ما چو چوپانیم و اشعارت همچو پیغار / گاه شیرست و گه آهو، گه روباه و گه گرگ»
· استعاره: «اشعارت همچو پیغار»
· مشبهٌبه: پیغار (گله یا رمهٔ حیوانات)
· مشبه: اشعار و کلام
· وجه شبه: تنوع، فراوانی و هدایتشدگی. همانطور که چوپان رمهای متنوع (شیر، آهو، روباه، گرگ) را هدایت میکند، شاعر نیز کلامی متنوع و پرمعنی را رهبری میکند.
· نوع استعاره: تشبیه استعاری که به شکل «همچو» آورده شده، اما در اصل استعارهای تصریحیه از نوع کنایه استعاریه است، چون کلام به صورت رمه تصویر شده است.
---
۴. بیت از خاقانی (نوآوری در استعاره):
«قبلهٔ حاجت اگر رو به تو آرد نیاز / کیست که رو به تو آرد؟ که توئی قبلهٔ نیاز»
· استعاره: «توئی قبلهٔ نیاز»
· مشبهٌبه: قبله (سمت و سوگاه نماز و عبادت)
· مشبه: معشوق یا ممدوح
· وجه شبه: مرکز توجه بودن، مقصود نهایی بودن، جهتی که نیازها به سوی آن متوجه است.
· نوع استعاره: تصریحیه و بسیار قوی، زیرا مفهوم کامل «عبادت و توجه مطلق» را به معشوق منتقل میکند.
---
۵. بیت از عطار نیشابوری (منطق الطیر):
«درخت تو گر بار دانش بگیرد / به زیر آوری چرخ نیلوفری را»
· استعاره: «چرخ نیلوفری»
· مشبهٌبه: چرخ یا کاسهای به رنگ نیلفر (آبیِ لاجوردی)
· مشبه: آسمان
· وجه شبه: گنبدی شکل بودن و رنگ آبی.
· نوع استعاره: تصریحیه. این استعاره در ادبیات کلاسیک بسیار رایج است و آسمان را به گنبدی فیروزهای یا کاسهای نیلگون تشبیه میکند.
· نکته اضافی: در این بیت، «درخت» نیز میتواند استعاره از وجود انسان باشد که اگر از دانش بارور شود، میتواند بر جهان (آسمان) تأثیر بگذارد.
امیدوارم به دردت بخوره
![[Astronomer🇺🇲🌱]](https://services.porsan.app/files//Student/StuERROR:rand.jpg)
