چگونه یک «انقلاب» متولد می شود؟ در اصطلاحات سیاسی و اجتماعی، «انقلاب» دارای تعاریف متعدد و مختلفی است: از دیدگاه نذا اسکاچیل؛ «انقلاب سیاسی با تغییر حکومت، بدون تغییر در ساختار اجتماعی همراه است، اما انقلاب اجتماعی عبارت است از: انتقال و دگرگونی سریع و اساسی حکومت و ساختارهای اجتماعی و تحول در جهان بینی غالب کشور» و در یک جمع بندی: «انقلاب حرکتی است مردمی در جهت تغییر سریع و بنیانی ارزش ها و باورهای مسلط، نهادهای سیاسی، ساختارهای اجتماعی، رهبری، روش ها و فعالیت های حکومتی یک جامعه، که البته با خشونت توأم است».انقلاب اسلامی ایران ، به معنی قیام و اراده مردم مسلمان با ایمان ما برای سرنگونی حکومت ستم شاهی و برقراری حق و عدالت براساس مکتب انسان ساز اسلام است.به طور کلی چهار عامل عمده برای وقوع انقلاب در یک جامعه لازم است که معمولاً در هر انقلابی دیده می شود:
1)نارضایتی عمیق از شرایط موجود.
2)گسترش و پذیرش اندیشه یا اندیشه های جدید جانشین (که همان جهان بینی انقلاب است).
3) گسترش روحیه انقلابی در افراد جامعه.
4) وجود رهبری و نقش آفرینی در ساختارهای سیاسی اجتماعی.
نارضایتی ویژه از وضع موجود در قشرهای مختلف دیده می شد و نشانه هایی مثل تظاهرات، درگیری و اعتصاب عمومی و تنفر همگانی از رژیم شاهنشاهی و سیاست های ضد مردمی و ضد اسلامی در مردم وجود داشت. و البته تفاوت انقلاب اسلامی ایران با سایر انقلاب ها در این بود که این نارضایتی در بخش گسترده ای از جامعه و همه گیر و به شدت واقعی و عمیق بود.آموزه های اسلامی به عنوان جهان بینی و اندیشه سیاسی جانشین، در انقلاب اسلامی مطرح بود و در شعارها، بیانیه ها، سخنرانی ها و اعلامیه ها به وضوح، به چشم می خورد و اصالت فرهنگی آن از تفاوت های شاخص انقلاب اسلامی با سایر انقلاب های معاصر بود.انقلاب اسلامی ایران در حقیقت ریشه در اعتقاد مردم به اسلام و پیروی آن ها از پیامبر اسلام ( ص) و ائمه اطهار دارد. همه پیامبران و امامان ما که از طرف خدا و رسولش انتخاب می شدند مردم به به یکتا پرستی ، صلح و دوستی ، صداقت و دانایی دعوت می کردند و از ظلم و ستم و شرک و نادانی باز می داشتند.پیامبران ما از حضرت نوح گرفته تا پیامبر اکرم و از حضرت علی ( ع ) گرفته تا حضرت مهدی ( عج) به فکر سود جویی و جاه و مقام نبودند و ظالمان را ابتدا با خوشرفتاری و زبان نرم به دین دعوت می کردند و اگر قبول نمی کردند جنگ را پیشه می کردند و در میدان جنگ نیز با موعظه سعی در هدایت آنها داشتند . در زمان انقلاب اسلامی ایران نیز امام خمینی ابتدا با صحبت و موعظه و پند با شاه و اطافیانش سعی در هدایت آنها داشت و وقتی دید آنها گوش به حرف قرآن و احادیث و روایات ائمه ندارند مردم هوشیار را حکم جهاد داد تا به خیابان ها بریزند و برعلیه شاه ستمکار قیام کنند.در انقلاب اسلامی، رهبری بی نظیر و هوشمندانه امام خمینی و پیوند ویژه دینی و تاریخی روحانیت با مردم و استفاده از شبکه مساجد و انجمن های اسلامی، بهترین وضعیت را برای ایجاد یک تحول عمیق، مهیا کرده بود. رهبری امام خمینی و تدابیر ویژه و در خور تأمل ایشان، از مهم ترین عواملی است که انقلاب ایران را از سایر انقلاب ها متمایز می کند؛ زیرا مردم می دیدند یکی مثل خودشان، با شجاعت حرف می زند و با شجاعت هم عمل می کند.
