عهدنامههای ترکمنچای و گلستان دو توافقنامه مهم از تاریخ ایران در قرن نوزدهم هستند که به امضای ایران و امپراتوری روسیه رسیدند. در اینجا به خلاصهای از هر یک از این عهدنامهها پرداخته میشود:
### 1. عهدنامه گلستان (1813)
عهدنامه گلستان پس از جنگهای ایران و روس (1804-1813) به امضا رسید. این جنگ به دلیل درگیریهای مرزی و تلاش روسیه برای گسترش نفوذش در قفقاز و ایران آغاز شد.
**خلاصه نکات مهم:**
- **از دست رفتن سرزمینها:** طبق این عهدنامه، ایران مجبور شد بخشهایی از خاک خود شامل قفقاز شمالی (مانند گرجستان و بخشی از آذربایجان) را به روسیه واگذار کند.
- **پرداخت غرامت:** همچنین ایران موظف به پرداخت غرامت به روسها شد.
- **وضعیت جدید قفقاز:** این عهدنامه به رسمیت شناختن کنترل روسیه بر قفقاز را به همراه داشت و وضعیت جدیدی را در این منطقه ایجاد کرد.
### 2. عهدنامه ترکمنچای (1828)
عهدنامه ترکمنچای پس از جنگ دوم ایران و روس (1826-1828) امضا شد. این جنگ به دنبال نارضایتیهای ناشی از عهدنامه گلستان و تلاش ایران برای بازپسگیری اراضی از دست رفته آغاز شد.
**خلاصه نکات مهم:**
- **از دست رفتن اراضی بیشتر:** ایران در این عهدنامه نیز مجدداً بخشهای دیگری از سرزمینهای خود مانند بخشهایی از آذربایجان را به روسیه واگذار کرد.
- **حق کاپیتولاسیون:** یکی از نکات مهم این عهدنامه، اعطای حق کاپیتولاسیون به اتباع روسیه در ایران بود، که به معنای مصونیت قضائی برای آنها است.
- **تضمین مرزها:** این عهدنامه مرزهای جدیدی را بین ایران و روسیه تعیین کرد و به نوعی به تثبیت حیطه نفوذ روسیه در ایران کمک کرد.
### نتیجهگیری
هر دو عهدنامه گلستان و ترکمنچای تأثیرات عمیقی بر تاریخ ایران، سرنوشت اقوام مختلف در منطقه و روابط بینالمللی ایران و روسیه داشتند. این دو عهدنامه نشاندهنده ضعفهای سیاسی و نظامی ایران در آن زمان هستند و به چالشهایی که در آینده برای ایران به وجود آمد، دامن زدند.